ว่าด้วยชื่อของพระสงฆ์ศรีลังกา

ในช่วง 30 วันแรกที่ผมไปอยู่ที่ศรีลังกา ผมเดินทางไปเยี่ยมวัดพุทธหลายแห่งทั้งในโคลัมโบและนอกโคลัมโบ ได้เห็นสภาพวัดแล้วก็มีข้อสรุปหลายประการซึ่งน่าสนใจ แต่ในบันทึกนี้ จะขอเล่าเกี่ยวกับชื่อของพระสงฆ์ศรีลังกา ซึ่งตามปรกติ เพียงชื่อและนามสกุลของคนศรีลังกา ก็ยาวมากแล้ว จำยาก และยังแบ่งตามวรรณะ เชื้อชาติและศาสนาด้วย โดยจะมีความต่างกันระหว่างคนสิงหล คนทมิฬ คนที่นับถือคริสต์และพวกลูกครึ่ง

ชื่อพระก็ยาวไม่แพ้กัน เช่น  Most Venerable Waskaduwe Mahindawansa Maha Nayaka Thero  of Amarapura Sambuddha sasanodaya Maha Nikaya, Chief Incumbent of Dipaduttamarama Thai Raja Maha Viharaya and Rajaguru Sri Subuthi Maha Viharaya

เป็นไงครับ ยาวไหม ในการกล่าวสุนทรพจน์และต้องเอ่ยนามของพระองค์นี้ ก็ยาวเหลือเกิน ลองมาดูกันครับว่าชื่อยาวๆ นี้ มีความหมายและจัดเรียงอย่างไร

Most Venerable Waskaduwe Mahindawansa Maha Nayaka Thero

Most Venerable คำนี้คงพอเข้าใจได้ว่าเป็นคำขึ้นต้นเรียกพระสงฆ์ที่มีสมณศักดิ์ เช่นบ้านเราก็จะเป็นท่านเจ้าคุณ หรือสมเด็จ

ชื่อของพระองค์นี้คือ Waskaduwe Mahindawansa ซึ่ง ชื่อแรกนั้นคือหมู่บ้านที่ท่านอยู่คือหมู่บ้านที่เรียกว่า Waskaduwe พระสงฆ์ศรีลังกาทุกองค์จะต้องใส่ชื่อหมู่บ้านของตนก่อนชื่อ ส่วนคำต่อมาคือชื่อหรือฉายาของท่าน คือมหินทวังสะ (ซึ่งบางองค์อาจจะมีคำว่า Sri เพิ่มเข้าไป) ส่วนคำต่อมาก็คือ Maha Nayaka ก็คือตำแหน่งทางสงฆ์ซึ่งก็คือมหานายกะหรือสังฆราชของนิกาย ในที่นี้คือนิกายอมรปุระนิกาย  Amarapura Sambuddha sasanodaya Maha Nikaya  ซึ่งมีหลายเขตปกครองของสงฆ์ คนไทยอาจจะไม่ทราบถึงรายละเอียดตรงนี้นักเวลาไปแสวงบุญที่ศรีลังกา คำว่าสังฆราชนั้นมิได้เหมือนตำแหน่งสังฆราชในบ้านเราที่เป็นพระสงฆ์ที่อยู่ในตำแหน่งสูงสุดของคณะสงฆ์ แต่ที่ศรีลังกา ทุกนิกายมีมหานายกะเป็นหัวหน้าในนิกายและในเขตของตน  

ดังนั้นหากบอกว่าสังฆราชสยามวงศ์ฝ่ายมัลละวัตตะ ก็คือหัวหน้าสงฆ์นิกายสยามวงศ์ฝ่ายมัลลวัตตะ(อรัญวาสี) เท่านั้น มิได้หมายถึงสังฆราชขของพระสงห์ศรีลังกาทั้งหมด

อีกคำหนึ่งซึ่งพบบ่อยคือ Chief Incumbent ซึ่งก็หมายถึงเจ้าอาวาสของวัด    นอกจากนั้นยังมีคำว่า   Rajaguru ด้วยซึ่งก็คือราชครู นั่นเองและตามด้วยชื่อวัด       ดังนั้นชื่อเต็มของพระมหินดาวังศะ ก็คือ Most Venerable Waskaduwe Mahindawansa Maha Nayaka Thero  of Amarapura Sambuddha sasanodaya Maha Nikaya, Chief Incumbent of Dipaduttamarama Thai Raja Maha Viharaya and Rajaguru Sri Subuthi Maha Viharaya

เห็นไหมครับ ยาวมากทีเดียวเรียกว่าเวลากล่าวถึงทีไรต้องดูและอ่านชื่อทุกครั้งไป ว่ากันไปแล้วภาษาสิงหลก็มาจากตระกูลอินโด-ยูโรเปียน ซึ่งก็มาจากภาษาหลักที่สำคัญคือสันสกฤต ผมจึงรู้สึกแปลกใจเสมอที่พอทวนชื่อคนในภาษาสิงหลก็มักเปรียบเป็นภาษาไทย เช่น Gunawardana ก็แปลงเทียบเคียงได้ว่าคือคุณะวัฒน์ Jayasingha ก็คือชัยสิงห์

สิ่งเหล่านี้ทำให้การอยู่ในศรีลังกาของผมได้รับแต่ความรู้ในทุกทิวาราตรีครับ